Nisko świecące nad horyzontem słońce syciło lodowe szczyty promiennym blaskiem. Na zamarzniętym fiordzie błękitny lód otaczały czarne spiętrzone skały. Spływał do niego szeroki jęzor lodowca. Dookoła stały kolumny z lodu niczym podpory wielkiej sali balowej, której dachem było błękitne niebo. Nieco dalej popękane bryły przybrzeżnego lodu stłoczyły się niczym w walce, jedne na drugich.
W ten majestatyczny krajobraz dźwięczący ciszą wdarł się dźwięk i obraz. Na grzbiet lodowca wjechały długie sanie ciągnione przez kilkanaście psów rozsypanych w wachlarz. Ziejąc biegły równym truchtem, ciągnąc zapamiętale swój ładunek. Na saniach siedziało czworo ludzi ubranych w kolorowe kurtki z goretexu. W ich rękach błyszczały aparaty fotograficzne i kamery. Błyskały flesze. Z tyłu stał na płozach mężczyzna . Pod kapturem widać było jego czarne włosy i śniadą twarz. Czarne okulary zakrywały skośne ciemne oczy. W rękach trzymał długi bat, którym machał ponad grzbietami psów pokrzykując: ju, ju, ju. Pasażerowie sań to turyści amerykańscy, powożący to Inuk (człowiek). Zarówno on jak i jego psy to prawdziwi synowie tej ziemi - Grenlandii, a miejsce tej przejażdżki to trasa z Ilulissat do którejś z małych osad. Za jeden dzień tej wycieczki każdy turysta zapłaci po 150 $ . A 130 km drogi jego psy pokonają w 11 godzin. Któż z nas nie czytał książek Centkiewiczów. Ich bohaterowie, Eskimosi to lud pochodzenia mongoidalnego. Zamieszkują od półwyspu Czukockiego, poprzez wybrzeża Alaski , Arktykę kanadyjską, Jałowe Równiny, do zach. I wsch. Grenlandii. Łącznie to ok. 110 tys. ludzi. Dzielą się na 70 szczepów aleuckich i eskimoskich a ich język na trzy główne dialekty: aleucki, jupik i inupik.Nazwa Eskimosi pojawia się w jezuickich kronikach w 1612 r. Indianie z plemienia Algonkinów nazywali ich eskimatsie czyli zjadacze surowego mięsa. Również określano ich jako ekskomunikowani. Z czasem utworzyła się nazwa Eskimo. Oni sami nazywają siebie: Inuit (ci ludzie) Liczba pojedyncza - Inuk. Na tereny arktyczne dotarli ok. 4 tys. lat temu.
Archeolodzy wyodrębniają kilka kultur, jak kultura Saqaq (ok.3 ts. Lat temu), Dorset (ok. 2 tys.lat temu), Thule (ok.1tys. lat temu) Właśnie ta ostatnia była najbardziej trwała i stworzyła oblicze eskimoskiej kultury materialnej znanej na całym świecie. Używali kajaka. Dużych łodzi umiak, psiego zaprzęgu. Dostosowali się świetnie do arktycznego klimatu. Gdy na przełomie XII i XIII w. Dotarli do zach. I wsch. Grenlandii spotkali mieszkańców innych niż oni. Byli to osiadli na Grenlandii Wikingowie. W 983 r. wygnany z Islandii banita Eryk Rudy wraz z grupą podobnych mu ziomków osiedlił się na Grenlandii. Z czasem liczne grupy Islandczyków przypłynęły do zielonego kraju Jego syn leif Eriksson odkrył Amerykę na wiele lat przed Kolumbem. W chwili świetności na Grenlandii żyło 5 tys. Wikingów. Zbudowano 16 kościołów i 2 klasztory.
Hodowano bydło i owce. Kwitł handel wymienny z Europą. Wikingowie sprzedawali puch z edredonów, kły morsa i narwala. Było to możliwe dzięki tzw. małemu optimum klimatycznemu , które skończyło się ok. 1200 r. Ciągłe pogarszanie się klimatu, napór Eskimosów kultury Thule (w 1379 r. spustoszyli oni farmy Wikingów) spowodowało zerwanie więzi z Europą, degenerację fizyczną i wymieranie. Ostatnia wzmianka o grenlandzkich Wikingach to wiadomość o ślubie młodych Wikingów w 1406 r. Później na tych terenach zapanowali Eskimosi.
Grenlandia jest największą wyspą świata (2130 tys. km kw. ) a wraz z przybrzeżnymi wyspami 2175,6 tys. km kw. Jest to właściwie atol wypełniony lodem o średniej grubości 2 km. Krajobraz Grenlandii to kraj alpejski we wsch. I płn. Grenlandii , średniogórskie zrównania i wyżyny oraz niskie równiny przybrzeżne . Grenlandia zbudowana jest ze skal krystalicznych wśród których przeważają gnejsy. W pasie skalnym Grenlandii występują liczne jeziora polodowcowe. Charakterystyczną cechą Grenlandii są fiordy, największe i najpiękniejsze w świecie. Największy jest Scoresby (300 km dł.) W zach. Grenlandii fiordy mają po 150 km dł. Posiadają strome zbocza i są silnie rozgałęzione. Spełniają rolę dróg wodnych wykorzystywanych przez Eskimosów w czasie łowów i rybołówstwa. Fiordy to stare doliny lodowcowe. Przedpole lądolodu to wstęgi moren czołowych, żwir, piasek i liczne strugi potoków. Częste są bochenkowate wysepki-szery i czarne skały w kształcie pagórków-nunataki. Lodowce spływają do morza. Odrywające się od nich ogromne lodowe góry spływają do morza. Największe pływające góry lodowe tworzy lodowiec Jacobshavn w zatoce Disco. Właśnie taka grenlandzka góra lodowa zatopiła statek Titanic w 1912 r. Klimat Grenlandii jest zróżnicowany w zależności od szerokości geograficznej. Na północy bywa -50 stopni C , na południu do -10 stopni C. Odnotowane miniumum to -70 stopni C. Podczas krótkiego lata jest +15 stopni, ale może być też +25 stopni. Największe pływające góry lodowe tworzy lodowiec Jacobshavn w zatoce Disco. Właśnie taka grenlandzka góra lodowa zatopiła statek Titanic w 1912 r. Klimat Grenlandii jest zróżnicowany w zależności od szerokości geograficznej. Na północy bywa -50 stopni C , na południu do -10 stopni C. Odnotowane minimum to -70 stopni C. Podczas krótkiego lata jest +15 stopni, ale może być też +25 stopni. Na zach. I płd. Wybrzeżach panuje duże zachmurzenie, częste mgły, silne wiatry i długotrwałe opady deszczu. Gwałtowne zmiany pogody to typowe w tej części wyspy.
cdn...
Mirosław Perzyński
