 |
| Wszystko o Psie |
Polski Zwiazek
Dogoterapii |  | |
CZE-NE-KA
Fundacja Przyjaźni
Ludzi i Zwierząt
ul. Petöfiego 4/1
01-917 Warszawa
tel./fax
+48 22 864-71-53
+48 603 406 158
NIP: 118-14-14-093
KONTO:
Raiffeisen Polbank
86 1750 0012 0000
0000 2237 8977
Podaruj nam 1%
KRS: 0000194959
|
Krotka charakterystyka 4-ch ras zaprzegowych
Maria Czerwinska
Od najdawniejszych czasow towarzyszyl czlowiekowi. Dzielil z nim miejsce przy ognisku, strzegl jego domostwa, towarzyszyl na polowaniu i w zdobywaniu nowych terytoriow; najwierniejszy przyjaciel, zawsze gotow do poswiecen za odrobine strawy, ciepla i glaszczaca jego grzbiet dlon - PIES - najwczesniej udomowione stworzenie przez ludzi.
Najstarsze znane szczatki kopalne datowane sa na okolo 10 tysiecy lat przed nasza era. Mozna wiec przyjac ze wtedy wlasnie rozpoczal sie trwaly zwiazek pomiedzy psem a czlowiekiem, ktory nieprzerwanie trwa do dnia dzisiejszego. Karol Darwin w swej teorii ewolucji twierdzi, ze pochodzi on od szakala zlocistego ( Canis aureus ) i wilka ( Canis lupus ). Niemniej jednak do dzis trwaja spory wsrod uczonych jakie podgatunki wilkow mialy swoj udzial w ksztaltowaniu dzisiejszego PSA. I chociaz zarowno ewolucja jak i powstanie scislego zwiazku pomiedzy psem a czlowiekiem nie sa dokladnie wyjasnione to mysle ze teoria, ktora zaklada, ze pierwotny czlowiek uzbrojony w prymitywna bron, majac niewielkie szanse upolowania zdobyczy, w sposob naturalny szukal w przyrodzie sprzymierzencow jest bardzo prawdopodobna. Mozliwe jest wiec, ze ludzie podazali sladami wilczego stada by odpedzic je od zdobyczy. Nieuniknione wiec stalo sie z czasem zblizenie obu gatunkow tym bardziej, ze laczyla je jedna bardzo wazna cecha wspolna dla ludzi i wilkow: hierarchiczna - wyraznie okreslona struktura stada, niezbedna dla jego sprawnego funkcjonowania. Niewykluczone jest tez ze przygarniano mlode szczeniaki, ktore staly sie ulubionymi towarzyszami zabaw a potem wyrastaly na uzytecznego przy polowaniu czlonka ludzkiego stada.
Inna teoria zaklada, ze przewyzszajac czlowieka sprawnoscia wechu sluchu i wzroku, doceniony zostal najpierw jako stroz obozowiska, ktorego obecnosc odstraszala takze i inne drapiezniki. Mozna jednak przyjac z duzym prawdopodobienstwem, ze proces udomowienia psa przebiegal stopniowo w miare jak psy przyzwyczajaly sie do widoku ludzi a smielsi a zarazem mniej agresywni czlonkowie sfory zblizali sie do siedzib ludzkich byc moze w poszukiwaniu ciepla rozpalonego ogniska w zimne, sniezne lub deszczowe noce. Obdarzeni wyzsza inteligencja ludzie z czasem zauwazyli, ze sa w stanie zdominowac psa i sklonic go do posluszenstwa przejmujac role przewodnika w tym mieszanym stadzie zlozonym z ludzi i psow.
Mozna by jeszcze dlugo rozwodzic sie nad prawdopodobienstwami powstania tej silnej i trwalej, bo trwajacej do dnia dzisiejszego wiezi miedzy czlowiekiem i psem jednakze bez wzgledu na to jak doszlo do nawiazania tej przyjazni, wiadomo, ze pies i czlowiek byli bliskimi towarzyszami ok. 8 tys. lat temu. Z czasem tez czlowiek doceniajac okreslone cechy psow zaczal je selekcjonowac na obecnosc pozadanych cech; a stad juz prosta droga do zroznicowania ich pod wieloma wzgledami.
Mnie jednak najbardziej fascynuja psy zaprzegowe i ta wlasnie grupe pragne przyblizyc czytelnikom tego czasopisma.
Obecnie zakwalifikowane przez FCI do V grupy - szpice - podgrupa: polnocne psy pociagowe ( zaprzegowe ) charakteryzuja sie bardzo dobrze umiesnionymi konczynami, silnymi lapami i obfitym owlosieniem. Geste futro miedzy palcami lap ulatwia im dlugotrwale bieganie, czesto po grzaskim sniegu. Doskonaly wech to kolejna cecha psow polnocy. Potrafia one wytropic zwierzyne oraz zweszyc daleko polozona osade ludzka, czy tez slad obcego czlowieka. Obok pracy w zaprzegu, psy te biora czesto udzial w polowaniu nawet na grubego zwierza, jak niedzwiedz czy woly pizmowe.
Niewatpliwie najczesciej kojarzona nazwa jest: Husky, mylony czesto z Malamutem. Ale tak naprawde sa to dwie bardzo rozniace sie rasy jesli chodzi o pochodzenie, wielkosc i eksterier.
Alaskan Malamute - to najwiekszy i najsilniejszy z psow zaprzegowych. Rasa ta wywodzi sie z Ameryki Polnocnej a jej nazwa od znieksztalconego slowa "A-la-as-ka" oznaczajacego "Wielki Lad" i Mahlemiut - nazwy indianskiego plemienia zamieszkujacego wybrzeze dzisiejszego polwyspu Alaska.
Charakteryzuje go duza sila, wytrzymalosc i interesujace usposobienie. Jest to pies bardzo przyjacielski i dobry oraz wierny towarzysz. Nie jest psem jednego czlowieka, kazdy moze go sprowokowac do zabawy. Doskonale nadaje sie do pracy i zabawy z niepelnosprawnym dzieckiem czy z osoba dorosla. Moze sluzyc zarowno jako sila napedowa dla wozka inwalidzkiego jak i maskotka (powiernik) na dlugie samotne godziny w swiecie niedostepnym dla innych. Dla tych, ktorzy lubia samotne wyprawy z plecakiem w gory czy nad jeziora i do lasu moze byc rowniez doskonalym i pomocnym kompanem, ktory nie tylko bedzie nam towarzyszyl ale takze pomoze "dzwigac" nasz bagaz.
Musimy jednak miec na uwadze jego pochodzenie i w zwiazku z tym atawizmy, ktorymi jest obciazony. U Indian byl on bowiem takze psem mysliwskim i ta jego cecha moze sprawiac nam klopoty. Nalezy wiec uniemozliwic mu polowanie na drob sasiadow a i w lesie miec go pod kontrola, tym bardziej, ze podobny do wilka moze byc celem dla "mysliwych?!".
Czesto podobny umaszczeniem (szary z biala maska), jest Husky Syberyjski w wiekszosci mylony z Alaskanem Malamutem. Jest on jednak psem znacznie lzejszym i troche mniejszym. Dla porownania: Alaskan Malamute - wysokosc 63,5cm (psy), 58,5cm (suki) ; waga 38-40 kg i 34,9-36kg oraz Husky Syberyjski - wysokosc 53,5-59,69cm (psy) oraz 50,5-55,88cm (suki) ; waga proporcjonalnie mniejsza: 20-27kg (psy) i 15 -22 kg (suki). Mniejszy i lzejszy Husky Syberyjski jest jednak znacznie szybszy od Malamuta i najszybszy z posrod wszystkich psow zaprzegowych. Jest tez bardziej zywy i ruchliwy. Warto o tym pamietac gdy zastanawiamy sie nad wyborem szczeniecia. Uwzgledniajac te cechy, w zawodach rasa ta klasyfikowana jest osobno. To wlasnie u nich spotyka sie charakterystyczne niebieskie oczy lub jedno brazowe a drugie niebieskie. Jesli chodzi o umaszczenie to wystepuje tu duza roznorodnosc. Wszystkie kolory sa dopuszczalne: od czarnego do czysto bialego. Powszechnie spotyka sie rozne znaczenia na glowie oraz szare z biala maska bardzo przypominajace umaszczenie Malamuta. Jak sama nazwa wskazuje, pochodzi on z Azji a scislej, ze wschodniej Syberii, gdzie byl hodowany przez Kamczadalow, Koriakow, Czukczow i Jagakirow. Do Ameryki sprowadzono te psy w poczatkach naszego wieku i amerykanskim hodowcom zawdzieczamy opracowanie wzorca tej rasy.
Rowniez z Azji, z terenow miedzy Jenisejem a Uralem pochodza psy rasy Samoyede (nazwa pochodzi od wedrownego ludu zamieszkujacego te tereny). Sa to przepiekne, snieznobiale, puszyste, eleganckie i pelne wdzieku psiaki. Wzrost ok. 57cm +- 3cm (psy) i 53cm +- 3cm (suki). W przeszlosci psy te pelnily wszechstronne funkcje: pasterskie (do pilnowania reniferow), mysliwskie i pociagowe. Sa bodaj najlagodniejsze i najsilniej przywiazane do czlowieka z ras zaprzegowych. Na ogol nieufne do obcych doskonale nadaja sie na psy strozujace jako, ze jedynie one "maja to we krwi". Podobnie jak powyzej omawiane rasy doskonale sprawdzaja sie w naszym klimacie i moga przebywac zarowno w domu w miescie jak i w ogrodku na zewnatrz. Ich szata wymaga wiekszej pielegnacji (czesania) ale za to prawie wcale nie gubia siersci jesli sie o nia dba. Sa niezastapionymi i niezmordowanymi towarzyszami dzieciecych zabaw, wiecznie patrzacych na nas wesolymi smiejacymi sie oczami i pyszczkiem.
Czwarta i ostatnia rasa zaprzegowa jest Gronlandshund czyli Pies Grenlandzki. Jak sama nazwa wskazuje pochodzi on z Grenlandii i jest chyba najbardziej wytrzymalym z psow zaprzegowych. Wysokosc psa w klebie wynosi 60 cm i wiecej a suki 55cm i wiecej. Maja dowolne umaszczenie jednolite lub zlozone z wyjatkiem albinosow, ktore powinny byc dyskwalifikowane. Sa tez najbardziej samodzielne i stosunkowo najmniej zzyte z ludzmi wiec w wieku szczeniecym trzeba poswiecic im sporo czasu na zaciesnienie silnych wiezi przyjazni. Sa znacznie szybsze od Malamutow chociaz w zawodach klasyfikowane sa razem. W Polsce na razie jest ich zaledwie kilka.
W przeszlosci praca psow zaprzegowych byla bardzo ciezka. Zaprzeg zlozony z kilku do kilkunastu psow ciagnal sanie obciazone ladunkiem nawet 500 - 600 kg przez kilkanascie godzin dziennie, biegnac z szybkoscia ok. 10 - 15 km / godz. i pokonujac dystans ok. 80 do 100 i w skrajnych przypadkach wiecej kilometrow w ciagu dnia. Nocowaly przewaznie pod golym niebem w jamach wygrzebanych w sniegu. Spiac zwiniete sie w klebek, przywierajac pyskiem do piersi i przykrywajac go puszystym ogonem, dzieki czemu znosily niskie temperatury nawet do - 45 - 50o C. Arktyczne warunki zycia spowodowaly, ze psy te sa zahartowane, odznaczaja sie wielka sila, odwaga i wytrzymaloscia. Musza byc odporne skoro przez pokolenia ich pozywieniem byly czesto jedynie resztki pozostawione przez ludzi: odpady z ryb, fok, skory wielorybow. Walka o pelny zoladek byla nagminna: np. Husky nauczyly sie polowac na ryby, chwytajac je z wody z wielka zrecznoscia, podobnie jak to czynia niedzwiedzie. Zywily sie ponadto krabami, malzami, ptasimi jajami, malymi gryzoniami, zajacami, a nawet padlina. Surowe warunki polarne zmuszaly zwierzeta do bezpardonowej momentami walki o byt. Zdarzaly sie nawet przypadki kanibalizmu; gdy jeden z psow w zaprzegu zaslabl, pozostale jesli byly glodne ( o co na polnocy nie bylo trudno ) rzucaly sie na niego i w mig go pozeraly.
Dzis sytuacja psow polnocy znacznie sie zmienila na ich korzysc. Motorowe sanie, samoloty, w wiekszosci przypadkow wyparly psie zaprzegi z ich odwiecznych szlakow dalekiej polnocy. Wielu ludzi urzeczonych egzotyczna uroda psow tej rasy, hoduje je glownie "na eksterier" dla doznawania wrazen estetycznych. Ale na szczescie coraz wiecej osob rozumie, ze pies polnocy stworzony jest do biegu i praca w zaprzegu to jego zywiol. W krajach zachodniej Europy od jesieni do wiosny organizowane sa co tydzien wyscigi dwudniowe na krotkich dystansach 5-12 km (w zaleznosci od kategorii) i niewiele rzadziej trzydniowe czy czterodniowe na dystansach do 50 km dziennie. Ich organizatorami sa ludzie zrzeszeni w prywatnych klubach sportowych i stowarzyszeniach, dla ktorych sport ten to najczesciej sposob na zycie. Powoli i u nas sport ten staje sie coraz bardziej popularny. W 1991roku powstal w Polsce pierwszy Sportowy Klub Psow Zaprzegowych "CZE-NE-KA" zrzeszajacy milosnikow i wlascicieli psow zaprzegowych, a takze ludzi, ktorzy wprawdzie psow nie posiadaja ale sa zaangazowani w prace spoleczna, ktora my okreslamy dogoterapia.* W ostatnich 2 - 3 latach powstalo kilka nowych klubow, ktore zrzeszaja coraz wiecej milosnikow tego sportu. Obecnie w Polsce mamy dwie federacje. Jedna zrzeszajaca wlascicieli psow 4 - ch ras zaprzegowych (czystorasowych - rodowodowych) i druga skupiajaca wlascicieli zarowno psow rasowych (rodowodowych) jak i tych bez rodowodu a takze krzyzowki tych ras (tzw. "Raising dogs"). Sa tez kluby nie zrzeszone w zadnej z federacji.
W kilka miesiecy po smierci pierwszej, urodzonej w Polsce, bohaterki TV serialu "Janka" malamutki Cze-ne-ki, zostala zarejestrowana Fundacja Przyjazni Ludzi i Zwierzat CZE-NE-KA, ktorej czescia stal sie Sportowy Klub Psow Zaprzegowych.
|
|
|
|
